افزایش شدید نرخ ارز، فشار سنگینی بر زنجیره‌تامین صنعت‌خودرو وارد کرده و هزینه تهیه مواداولیه مانند فولاد، آلومینیوم، مس و محصولات پتروشیمی را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. بنابراین این شرایط، ضرورت اصلاح قیمت‌گذاری خودرو و حذف سیاست‌های دستوری را آشکارتر از گذشته کرده است. از این رو به‌نظر می‌رسد تنها با آزادسازی قیمت‌ها می‌توان زمینه رقابت‌پذیری و توسعه پایدار در صنعت‌خودرو را فراهم ساخت؛ مسیری که بدون تغییرات اساسی در رویکردهای اقتصادی، دستیابی به آن ممکن نخواهد بود.
عملکرد متفاوت «ایران خودرو» خصوصی و «سایپا» خصولتی در آغاز سال جدید
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو درباره وضعیت شرکت سایپا به خبرنگار «دنیای‌خودرو» گفت: «شرکت سایپا درحال حاضر با مشکلات متعددی مواجه است و هر کمکی که لازم باشد ما قطعه‌سازان به این شرکت ارائه خواهیم داد.»
وی ادامه داد: «مشکلات سایپا که از سال گذشته شدت گرفته، همچنان ادامه دارد و به سال جاری نیز تسری پیدا کرده است. بنابراین به اعتقاد بنده، همه باید در حل این مشکلات به این شرکت کمک کنیم.»
بیگلو عمده‌مشکلات سایپا را مسائل مربوط به نقدینگی دانست و خاطرنشان کرد: «وضعیت نقدینگی این شرکت بسیار بحرانی است و با بانک‌ها نیز مشکلات جدی دارد. به‌هر طریقی و هر روشی که هیات‌مدیره و مدیران سایپا در نظر دارند، لازم است برای حل این مساله همکاری شود.»
وی همچنین به محدودیت‌های سایپا در حوزه تولید اشاره کرد و بیان داشت: «این شرکت در بخش تیراژ تولید با یکسری محدودیت‌ها و گلوگاه‌های خاص مواجه است و در بخش نیروی محرکه نیز مشکلاتی وجود دارد که نیازمند توجه و حمایت بیشتر است. به‌طور کلی می‌توان گفت وضعیت سایپا در سال جاری دشوارتر از گذشته است.»
بیگلو به‌مقایسه عملکرد ایران‌خودرو پرداخت و افزود: «شرکت ایران‌خودرو نخستین روز سال جاری را با تولید ۲ هزار و ۳۰۰ دستگاه آغاز کرده است؛ درحالی که چنین روندی در هفته اول سال معمولا سابقه نداشته است. بنابراین برنامه‌ریزی مدیریتی در این شرکت بسیار منسجم و دقیق به‌نظر می‌رسد که امیدواریم این روند ادامه یابد.»
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ادامه داد: «در بخش خصوصی، برنامه‌هایی مطرح شده که نشان‌دهنده اتفاقات مثبت است و باید حمایت لازم صورت گیرد. بنابراین به‌نظر می‌رسد ایران‌خودرو امسال عملکرد منظم‌تری نسبت به سایپا داشته باشد و با روند مطلوب‌تری حرکت کند.»
چالش تامین مواد اولیه در پی گرانی ارز
بیگلو در خصوص چالش‌های عمومی صنعت‌خودرو بیان داشت: «چندین مشکل وجود دارد که تمام شرکت‌ها را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. افزایش نرخ ارز یکی از مهم‌ترین مسائل است؛ این افزایش اگرچه به‌صورت مستقیم شاید کمتر از ۲۰ درصد روی قیمت خودرو اثر داشته باشد، اما به‌صورت غیرمستقیم تامین مواداولیه را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.»
وی ادامه داد: «تامین مواد اولیه‌ای از قبیل ورق‌های فولادی، مس، آلومینیوم، محصولات پتروشیمی و … تحت‌تاثیر افزایش نرخ ارز، هزینه بیشتری خواهند داشت. اگر اصلاحات اساسی در این حوزه صورت نگیرد، تاثیر افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم روی قیمت قطعات و خودروها نمایان خواهد شد. این مشکل، یک مساله عمومی و مشترک در کل صنعت‌خودرو است.»
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو درباره اصلاحات ضروری صنعت‌خودرو اظهار داشت: «اصلاح باید به‌گونه‌ای باشد که به‌جای ارائه یارانه، سازوکارهای دقیق‌تری در زمینه قیمت‌گذاری اجرا شود. بنابراین اعتقادی به‌یارانه و این نوع حمایت‌ها ندارم؛ زیرا معمولا فسادزا هستند. به‌نظر بنده، اگر قرار باشد قیمت مواداولیه آزاد باشد، قیمت خودرو نیز باید آزاد شود. این ۲ باید مدیریت شوند؛ هرچند این امر ممکن است خودروسازان را در فروش با چالش مواجه کند، اما آن‌ها می‌توانند از روش‌های نوین فروش همچون فروش لیزینگی یا اقساطی، همان‌طور که در دهه‌های گذشته انجام شده است، استفاده کنند.»
وی در پاسخ به‌سوالی درباره حذف قیمت‌گذاری دستوری افزود: «وقتی شرایط اقتصادی تغییر می‌کند، ما نیز باید به تغییر شرایط پاسخ دهیم. نمی‌توان انتظار داشت با همان سازوکارهای قبلی مشکلات را حل کنیم. افزایش نرخ ارز اگرچه زیان‌هایی به‌همراه دارد، اما نباید از منافع آن نیز غافل شد. یکی از مهم‌ترین منافع افزایش نرخ ارز، آن است که تولید داخلی را مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌کند. به‌عنوان مثال، در رقابت با خودروسازان چینی، با گرانی ارز آن‌ها، فرصتی ایجاد می‌شود که ما عملکرد بهتری داشته باشیم.»
نیاز به اصلاح نظام قیمت‌گذاری خودرو
دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو به‌چالش‌های متعدد در صنعت‌خودرو اشاره کرد و گفت: «درحال حاضر بروز مشکلات در زمینه تامین مواداولیه، عدم‌ثبات مولفه‌های اقتصادی، نرخ ارز و کمبود نقدینگی از جمله مهم‌ترین مسائل به‌شمار می‌روند. برای حل این بحران‌ها ابتدا باید موضوع قیمت‌گذاری خودرو را حل کنیم؛ چراکه تا زمانی که خودروسازان از زیان‌دهی خارج نشوند، مشکلات پابرجا خواهند بود. علاوه‌بر آن، باید سازوکار نرخ‌گذاری مواداولیه اصلاح شود؛ چراکه قیمت این مواد هم به‌دلیل کمبود تولید و هم به‌دلیل نرخ‌گذاری غیرشفاف، نسبت به نرخ جهانی بالاتر است.»
وی ادامه داد: «هم‌زمان با ایجاد تغییرات، سال جدید همراه با اتفاقات مثبت و منفی خواهد بود. این هنر ماست که از فرصت‌ها استفاده کنیم و مشکلات را مدیریت کنیم؛ اما بدون شک، امسال، سالی پرچالش خواهد بود.»
بیگلو درباره چالش‌های مالی در صنعت‌خودرو اظهار داشت: «مطالبات مالی خودروسازان با روند صعودی تورم افزایش خواهد یافت. این افزایش نه تنها از نظر قیمتی قابل توجه است، بلکه حجم مطالبات نیز رو به‌افزایش است. مساله مهم‌تر، نحوه مدیریت گردش پرداخت و دریافت در شرایط فعلی است که خود چالشی جدی محسوب می‌شود.»
وی با اشاره به رویکرد ایران‌خودرو در مدیریت مالی بیان کرد: «ایران خودرو امسال به‌جای استفاده از پول نقد، به‌سمت استفاده از شبه‌پول حرکت کرده است. این تغییر عمدتا از طریق ابزارهای مالی مانند تامین مالی زنجیره‌تامین، تفاهم‌نامه‌ها و خرید دیون انجام می‌شود. این سیاست امکان انتقال بار مالی به‌سطوح پایین‌تر زنجیره‌تامین را فراهم می‌کند و ابزارهایی مثل اوراق گام می‌توانند نقش موثری در این فرآیند داشته باشند.»
بیگلو در خصوص سایپا تصریح کرد: «مطالبه نقدینگی و مشکلات موجود در ارتباط با نظام بانکی، عرصه را برای سایپا تنگ کرده است. با وضعیت فعلی، نمی‌توان انتظار داشت که سایپا بتواند وارد چنین فرآیندهای مالی شود؛ به‌ویژه با توجه به محدودیت‌هایی که در حمایتگری بانک‌ها در این شرایط اقتصادی وجود دارد.»
وی افزود: «واقعیت این است که اگر مشکل سودآوری در خودروسازها حل شود، نیازی به استفاده از این روش‌های موقت یا به اصلاح مُسکن‌های مالی نخواهد بود. همان‌طور که دهه ۸۰، تولید خودرو سودآور بود، سرمایه‌گذاری نیز وجود داشت و زنجیره‌تامین نیز توسعه می‌یافت. بنابراین تا زمانی که این مشکل سودآوری حل نشود، روش‌هایی مانند شبه‌پول، خرید دیون و ابزارهای مشابه، صرفا تلاشی برای حفظ بقا و نه ایجاد توسعه پایدار است.»
نیاز ارزی ۳ میلیارد دلاری زنجیره‌تامین خودرو
بیگلو درباره چالش‌های صنعت خودروسازی به‌وضعیت تولید خودرو در سال جاری اشاره کرد و اظهار داشت: «به‌نظر بنده شرایط تولید خودرو در سال جاری همچون سال ۱۴۰۳ است و حتی احتمال کاهش تولید نیز وجود دارد؛ مگر این‌که اقداماتی بنیادی در مدیریت نرخ ارز، تامین مواداولیه و منابع مالی صورت گیرد. سال گذشته در همین ایام، نرخ دلار زیر ۵۰ هزار تومان بود. اما افزایش سریع نرخ ارز تاثیر عمده‌ای بر قیمت مواداولیه داخلی گذاشت. اگر نرخ ارز دوباره کنترل نشود یا فرآیندهای تامین ماده اولیه اصلاح نشود، نمی‌توان انتظار رشد تولید داشت.»
وی همچنین درباره نقش دولت در تخصیص منابع تاکید کرد: «اگر دولت تصمیم بگیرد قیمت مواداولیه داخلی را آزاد نکند و همچنان یارانه بدهد، این رویکرد تنها یک مسکن موقت است؛ نه راه‌حلی پایدار. بنابراین ترجیح می‌دهم ارز به‌نرخ واقعی برای مثال ۱۵۰ هزار تومان تعیین شود؛ اما در دسترس باشد؛ زیرا در این صورت می‌توان با قیمت تمام‌شده واقعی، تولید و فروش را پیش برد. وجود ارز واقعی و دسترسی به آن بهتر از ایجاد رانتی است که فساد و مشکلات بیشتری به‌همراه دارد.»
بیگلو درباره نیاز ارزی زنجیره‌تامین در سال جاری گفت: «برای ۲ خودروساز اصلی کشور، با روند کنونی، به‌حدود ۳ میلیارد دلار ارز نیاز داریم. البته به‌دلیل فرآیند اشتباه تخصیص ارز، پیچیدگی‌های غیرشفاف ایجاد شده است. به‌عنوان مثال گفته می‌شود که قطعه‌سازان تاکنون میانگین ۵۰ درصد از سهمیه ارزی خود را استفاده کرده‌اند؛ اما این آمار ناقص است. بسیاری مواد اولیه و کالاهای خود را ترخیص کرده‌اند، اما چون تخصیص ارزی هنوز صورت نگرفته، این مصرف در سامانه‌ها ثبت نشده است.»
وی توضیح داد: «مشکل این فرآیند این است که قطعه‌ساز محصولی را بر اساس ارزی که چهار ماه پیش نرخ آن پایین‌تر بوده، تولید و کالا را وارد بازار کرده است. اما اکنون باید تسویه را بر اساس نرخ بالاتر انجام دهد؛ درحالی که هزینه‌ها قبلا پرداخت شده است. این سازوکار اشتباه، فشار زیادی به‌قطعه‌سازان وارد می‌کند و درنهایت زنجیره‌تامین را با بحران مواجه می‌سازد.»
بیگلو تاکید کرد: «تا زمانی که تلاش برای رفع مشکلات ارزی و مالی با ایجاد رانت همراه باشد، گره‌های موجود نه تنها باز نمی‌شوند، بلکه پیچیده‌تر خواهند شد. تغییرات بنیادی در سیاست‌های اقتصادی و ارزی، لازمه عبور از این بحران است.»
لزوم اصلاح سازوکارهای قیمتی بر اساس واقعیت‌های امروز
این قطعه‌ساز ضمن انتقاد از سیاست‌های داخلی تامین مواد اولیه و ارز بیان داشت: «مشکلات موجود هیچ ارتباطی با تحریم‌های خارجی ندارد؛ بلکه ما خودمان با سیاست‌های اشتباه، چنین وضعیتی را ایجاد کرده‌ایم. یک نمونه از این مسائل در جلساتی که داشتیم دیده شد؛ به‌عنوان مثال از آقای
مقیمی، رئیس هیات‌عامل ایدرو خواهش کردیم که قیمت ارز، قیمت مواداولیه و دستمزدها متناسب با واقعیت‌ها افزایش یابد. به این دلیل که به‌عنوان نمونه، حقوق کارگری که ۱۵ میلیون‌تومان در نظر گرفته شده، دیگر وجود خارجی ندارد و ما ناچاریم این نیرو را با حقوق ۲۵ میلیون‌تومان استخدام کنیم. اما در محاسبات قیمتی همچنان ۱۵ میلیون‌تومان لحاظ می‌شود.»
وی ادامه داد: «همین شرایط برای ارز نیز صدق می‌کند. اکنون ارز را در سامانه‌ها ۶۸ هزار تومان محاسبه می‌کنند؛ اما برای ما بیش از این تمام می‌شود. وقتی هزینه‌های بانکی و سایر هزینه‌های مرتبط با تأمین ارز را در نظر بگیریم، نرخ عملیاتی ارز برای ما به ۸۰ هزار تومان می‌رسد. پیشنهاد من این است که نرخ ارز به‌صورت واقعی و مشخص، برای مثال ۱۰۰ هزار تومان تعیین و سازوکار قیمتی خودرو نیز بر همین اساس تنظیم شود. حتی اگر نرخ ارز ۱۵۰ هزار تومان باشد، اما دسترسی به آن وجود داشته باشد، به نفع ما خواهد بود. در این شرایط، هزینه‌ها شفاف می‌شود و می‌توانیم از مازاد منابع صرفه‌جویی کنیم.»
بیگلو تاکید کرد: «اگر ارز و مواداولیه به نرخ واقعی محاسبه شود، خودروسازان به‌صورت طبیعی به سمت کاهش مصرف منابع ارزی و افزایش داخلی‌سازی حرکت خواهند کرد؛ چراکه واردات قطعات صرفه خود را از دست می‌دهد. با این حال من با هر نوع رانت، در هر سطحی که باشد، مخالف هستم؛ زیرا به‌جای حل مساله، مشکلاتی جدید به‌سیستم اضافه می‌کند.»
